جاجیم

جاجیم یک نوع زیرانداز دورویه است که از نخ‌های رنگی و ظریف پشمی یا پنبه بافته می‌شود. این دستباف‌ها پرز ندارند و می‌توان از هر دو طرفشان استفاده کرد.کاربردش این است که معمولاً به عنوان روانداز و برای محافظت از سرما استفاده می‌شود. از جاجیم در گذشته، که کرسی‌ها به راه بودند، بیشتر استفاده می‌شد و از آن به عنوان پوششی برای کرسی‌های زغالی بهره می‌گرفتند. با تغییر شیوه‌های زندگی و گرمایش منازل، استفاده از جاجیم کاهش یافته است.

جاجیم بافی یکی از معروف‌ترین هنرهای سرزمین ما است که که در نواحی مختلف روستایی کشور تولید می‌شود. می‌توان گفت که صنایع دستی جاجیم بافی از جمله هنرهایی است که در هر دو سوی مرزهای کشورمان، چه داخل و چه خارج از کشور، علاقه‌مندان زیادی دارد.اگر بخواهیم ابزارها و تجهیزات لازم برای بافتن جاجیم را شرح دهیم، می‌توانیم بگوییم که هر اقلیم و منطقه‌ای روش خاص و منحصربه‌فرد را در طراحی آن به کار می‌گیرد. 

جاجیم به شکل‌های مختلفی با نوارهای رنگی و نقوش لوزی شکل در روستاها و شهرها استفاده می‌شد و به عنوان زیرانداز محبوب محسوب می‌شد.امروزه، جاجیم به صورت کاملاً حرفه‌ای و با مقاصد تجاری در جریان است و کارگاه‌های مختلف این محصولات جاجیم را تولید و در فروشگاه‌های صنایع دستی حضوری و آنلاین عرضه می‌کنند. حتی ممکن است مشتریان به دنبال خرید جاجیم‌های قدیمی و کارکرده با طرح‌های بی‌نظیر و زیبا باشند.

مواد اولیه جاجیم بافی و وسایل مورد نیاز:

مواد اولیه‌ای که برای بافت جاجیم استفاده می‌شود از پشم است و بافتش شبیه گلیم است، اما تفاوت این دو دستباف در این است که جاجیم در چهار تخته بافته می‌شود و بعد از آن که بافته شد، بهم متصل و دوخته می‌شوند.

جاجیم بافی با این وسایل معمولاً انجام می‌شود:

دستگاه جاجیم بافی، میخ، دفه، دار گیلان، شانه، شمشیره، ماسوره، سردار، کول، گورت، دار جولایی و ماکو.

لغت "جاجیم" از کجا آمده است؟

واژه "جاجیم" به لغت "جاجم" باز می‌گردد.واژه "جاجیم" از نظر لغوی به "جاجِم" برمی‌گردد و هم معنی آن واژه "پلاس" است. در مناطق مختلف ایران، جاجیم بافته می‌شود که باعث شده تا در هر شهری نام متفاوتی برای آن بگذارند.

در این بین، جاجیم به صورت صنعتی نیز تولید می‌شود که برای بافت از الیاف مصنوعی و تجهیزات جدید و رنگ‌های مصنوعی استفاده می‌شود. می‌توان آن را شبیه به فرش‌های ماشینی که در کارخانه‌های مختلف کشور تولید و عرضه می‌شود، دانست.

کاربرد جاجیم در ایران :

جاجیم کاربردهای گوناگونی دارد و از آن برای رختخواب، پلاس، فرش، و زیرانداز استفاده شده است. عشایر کوچ‌نشین ایران از جاجیم جهت بسته‌بندی اثاثیه و لوازم خود در زمان ییلاق و قشلاق استفاده می‌کنند. همچنین در ایران، جاجیم بیشتر برای انداختن روی کرسی و همچنین رختخواب مورد استفاده قرار می‌گیرد.در شهرهای مختلف کشور، جاجیم در طرح‌ها، رنگ‌ها و اندازه‌های متفاوتی بافته می‌شود. بافت جاجیم ضخیم است و به دلیل این که این نوع از بافت پرز نمی‌دهد، می‌توان از هر دو طرف آن استفاده کرد. در مناطق روستایی، جاجیم به عنوان هدیه‌ای ارزشمند برای تازه‌عروسان معمول است.

فرق جاجیم و گلیم در چیست؟

1 - طول بافت در جاجیم بالاتر است و عرض آن کمتر است.
2 - قطعات نازک و طویل به هم دوخته می‌شود.
3 - گلیم به صورت یکپارچه و یکدست بافته می‌شود.
4 - گلیم کلفت‌تر از جاجیم است.
5 - جاجیم نسبت به گلیم نازک‌تر و لطیف‌تر است.
6 - ضخامت آن نسبت به گلیم و پارچه شبیه‌عبا است.
7 - طرح و نقوش جاجیم به دلیل بافت تار و پود عموماً به شکل افقی و عمودی هستند.
8 - چله‌های جاجیم نسبت به گلیم کمتر است و چله‌های آن ظریف‌تر هستند.
9 - در جاجیم بافی، مخ چله عموماً رنگی است و این امر دلیل زیبایی هر چه بیشتر آن می‌شود.

انواع جاجیم

در هر منطقه ای که جاجیم بافی رواج دارد متناسب با آداب و رسوم آن مردمان به جاجیم بافی در انواع اندازه و انواع طرح های مختلف می پردازد که هر کدام نیز نقش های منحصر به فرد زیبا و خوش رنگی دارند.

1 - جاجیم چهار کوچی :

 این طرح و نقش یکی از رایج ترین طرح های دستباف جاجیم است، یکی از دستباف ها که از نقش و طرح گوناگونی برخوردار است، جاجیم چهار کوچی یا ساده است. طرح هایی که بر روی آن نقش می بندد شامل گل جاجیم، کنگره جاجیم، راه راه، چهارخانه است که رنگ های گوناگونی نیز دارند. از طرح های که بیشتر بر روی آن نقش می بندد می توان به جاجیم های راه راه، چهارخونه یا شطرنجی، گل و کنگره جاجیم اشاره کرد. این طرح دارای رنگ های بسیار زیبا و شاد می باشد.. این طرح دارای رنگ های بسیار زیبا و شاد است.

2 - جاجیم شش درمه :

سبکی خاص و زیبا در جاجیم ها وجود دارد که به آن شش درمه می گویند و معمولا نیز از رنگ هایی همچون سرمه ای و سفید و مشکی در آن به کار می رود. این نوع دستباف در هنگام بافت آن دو تار و یک پود استفاده می شود.

3 - جاجیم های سوزنی :

نوع دیگر این دستباف ها که به جاجیم های سوزنی رند معروف است، از نقش و نگارهای گلیم معمولاً در آن به کار گرفته شده و تار و پودهای آن از پشم است. در این نوع جاجیم بافی طرح هایی مانند طاووس، گلبرگ و ترمه گل استفاده گرفته و بسیار چشم نواز هستند.

4 - جاجیم های سوزنی رند: 

این طرح یکی از معروف ترین و زیبا ترین طرح های جاجیم بافی می باشد. از نقش ها و طرح های به کار رفته در این نوع جاجیم می توان به طرح طاووس، گلبرگ و ترمه گل اشاره کرد که بسیار زیبا و چشم  نواز هستند و می توانند نظر هر بیننده ای را به خود جلب کنند.

جاجیم های بی نقش نیز بیشتر به صورت راه راه بوده و در آن تنها از رنگ های متفاوت استفاده شده است.

 معمولا نقوش جاجیم، راه راه است و نقش مایه ها در این طرح اصطلاحا محرمات نامیده می شود و به وسیله بافنده از اشکال گل ها و گیاهان ابداع می شود. اگرچه ویژگی های خاص تکنیکی بافت جاجیم به طرز قابل توجهی انتخاب طرح را در آن محدود می کنند و امکان دور شدن از طرح های سنتی با نوارهای عمودی رنگی با ضخامت های متفاوت را نمی دهند، کاربرد آن به منظور پوششی برای خواب شبانه و خرافه هایی که در مشرق زمین درباره خواب وجود دارد تکرار تزیینات، با مفاهیم خوش یمن و طلسم گونه را توجیه می کنند: رشته ای از طرح های کوچک هندسی مانند ستاره، لوزی، هشت ضلعی و مثلث و البته اشیا با کاربرد روزمره مانند شانه و یا نقش هندسی شده ی طلسم های مثلثی شبیه به آویزهایی  که عشایر به عنوان زیورآلات استفاده می کنند.

رایج ترین جاجیم دستبافت قشقایی، ساده یا چهار کوجی است و از نظر نقش پردازی دارای انواع زیر است:

جاجیم های راه راه، چهارخانه یا شطرنجی، گل جاجیم، کنگره جاجیم هایی مانند: طاووس، ترمه گل، گلبرگ و… است.

در لرستان به جاجیم، ماشته بافی می گویند و رایج ترین نقوش اش عبارتند از: گل پتویی، چهارخانه، آو و دار (آب و درخت)، راه راه، هشت خانه، خانه پنجزاری

در الموت هم جاجیم هایی با نقش ابری و بلبلی و بدون نقش می بافند و در بوییین زهرا بیش تر جاجیم ساده می بافند.

جاجیم از نظر نوع موادی که با آنها تولید می شود  به چهار دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از  جاجیم پشمی، جاجیم پشم و پنبه، جاجیم ابریشم و پنبه، و جاجیم تماماً ابریشم.

جاجیم پشمی:

 این نوع جاجیم از نخ‌های پشمی بافته می‌شود و معمولاً در مناطق سردسیر استفاده می‌شود. آنچه که این جاجیم‌ها را از سایر انواع متمایز می‌کند، علاوه بر بافت بدون پرز، استفاده از مواد اولیه و بافت چهار پانل است. بعد از بافت، قطعات آن به هم متصل و دوخته می‌شوند.

برای مشاهده جاجیم تمام پشم در بازار انلاین فرش دستباف می توانید اینجا را کیلیک کنید .

جاجیم پشم و پنبه:

 در این نوع جاجیم، پایه از نخ پنبه و پود از نخ پشمی استفاده می‌شود.

برای مشاهده جاجیم پشم و پنبه  در بازار انلاین فرش دستباف می توانید اینجا را کیلیک کنید .

جاجیم ابریشم و پنبه:

 در این نوع جاجیم، تار از نخ پنبه‌ای و پود از نخ ابریشمی استفاده می‌شود.

برای مشاهده جاجیم ابریشم و پنبه  در بازار انلاین فرش دستباف می توانید اینجا را کیلیک کنید .

جاجیم تماماً ابریشم:

 این نوع جاجیم کمیاب و تزیینی است و تار و پود آن از نخ ابریشمی بافته می‌شود.

برای مشاهده جاجیم تمام ابریشم  در بازار انلاین فرش دستباف می توانید اینجا را کیلیک کنید .

مشاهده تمام محصولات عرضه شده در بازار فرش دستباف دفه زن

• برای مشاهده تمام فرش های موجود در بازار که بر اساس (  محل فروشگاه فرش دستباف  ) طبقه بندی شده اند، (  اینجا  ) را کیلیک کنید.
• برای مشاهده تمام فرش های موجود در بازار که بر اساس (  انواع و سبکهای فرش  )دستباف طبقه بندی شده اند،( اینجا ) را کیلیک کنید.
• برای مشاهده تمام فرش های موجود در بازار که بر اساس ( منطقه بافت فرش  ) دستباف طبقه بندی شده اند، ( اینجا )را کیلیک کنید .
• برای مشاهده تمام فرش های موجود در بازار که بر اساس (  قیمت فرش ) دستباف طبقه بندی شده اند، ( اینجا ) را کیلیک کنید.
•  برای مشاهده تمام فرش های موجود در بازار که بر اساس ( شکل فرش ) دستباف طبقه بندی شده اند، ( اینجا ) را کیلیک کنید. 
• برای مشاهده تمام فرش های موجود در بازار که بر اساس ( سایز و اندازه فرش ) دستباف طبقه بندی شده اند، ( اینجا ) را کیلیک کنید. 
• برای مشاهده تمام فرش های موجود در بازار که بر اساس قدمت و ( سن فرش ) دستباف طبقه بندی شده اند، ( اینجا ) را کیلیک کنید. 
• برای مشاهده تمام فرش های موجود در بازار که بر اساس ( رنگ فرش ) دستباف طبقه بندی شده اند، ( اینجا ) را کیلیک کنید.
• برای مشاهده تمام فرش های موجود در بازار که بر اساس نوع الیاف به کار رفته در فرش و  ( جنس و مواد  فرش ) دستباف طبقه بندی شده اند، ( اینجا ) را کیلیک کنید.